Βόλος & Βιώσιμη κινητικότητα: Θεωρία ή πράξη

Η σημαία κάθε υπεύθυνου που εμπλέκεται στον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό μιας πόλης, θα πρέπει να είναι η συνείδηση ότι κάθε αλλαγή στη χρήση δημόσιου χώρου αγγίζει άμεσα την καθημερινότητα και την ασφάλεια των πολιτών.

Τα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας έχουν σκοπό να μας ξανασυστήσουν με την πόλη μας, να μας κάνουν να την αγαπήσουμε μέσα από το περπάτημα, το ποδήλατο και τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Όμως, για να συμβεί αυτό δεν αρκούν μόνο οι προθέσεις. Η καθημερινή εικόνα στο κέντρο του Βόλου είναι αποκαλυπτική: δύο βασικές αρτηρίες, η Δημητριάδος και η Ιάσονος, φορτωμένες με αυτοκίνητα σχεδόν σε κάθε ώρα της ημέρας. Οι δρόμοι αυτοί έχουν ένα ειδικό βάρος. Εξυπηρετούν πολίτες που πρέπει να διασχίσουν την πόλη, σχεδόν από το ένα άκρο της στο άλλο, να διεκπεραιώσουν συναλλαγές στις τράπεζες ή να μεταβούν σε υπηρεσίες, γραφεία και εμπορικά καταστήματα. Επίσης, η Ιάσονος φέρει επάνω της και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με τη φοιτητική κοινότητα να αποτελεί βασικό κομμάτι της ζωής του Βόλου. Στο ίδιο οδικό δίκτυο κινούνται καθημερινά ταξί, λεωφορεία, οχήματα τροφοδοσίας και κυρίως τα ασθενοφόρα του νοσοκομείου. Η λειτουργία της πόλης «περνάει» από αυτούς τους δρόμους.

Όμως, μέσα σε αυτήν την πολυπλοκότητα, επιχειρείται να εισαχθεί ένα νέο μοντέλο αστικής κινητικότητας, με σκοπό την πιο «ήπια» μορφή μετακίνησης, με περιορισμό των λωρίδων κυκλοφορίας από δύο σε μία και διατήρηση της υπάρχουσας λεωφορειολωρίδας μικτής χρήσης (ταξί - οχήματα έκτακτης ανάγκης). Ο στόχος είναι σημαντικός και άξιος προσοχής: να αποκτήσει ο Βόλος μια εικόνα σύγχρονης ευρωπαϊκής πόλης, με περισσότερο χώρο για τους πεζούς και για το ποδήλατο. Η πρόθεση είναι καλή, αλλά η εφαρμογή της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Διότι δρόμος «ήπιας κυκλοφορίας», σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, σημαίνει όριο ταχύτητας μόλις 20 χλμ/ώρα, χωρίς δυνατότητα αναβάθμισής του με πινακίδες, π.χ. 30 χλμ/ώρα σε κάθε αρχή οικοδομικού τετραγώνου. Σύμφωνα με τον Κ.Ο.Κ., οι πεζοί μπορούν να χρησιμοποιούν το οδόστρωμα σε όλο το πλάτος του. Τα παιχνίδια επιτρέπονται! Οι οδηγοί δεν πρέπει να θέτουν τους πεζούς σε κίνδυνο ούτε να συμπεριφέρονται με παρεμποδιστικό τρόπο και αν είναι αναγκαίο, πρέπει να σταματούν. Eύλογα, προκύπτει το ερώτημα: Πώς θα κινηθούν χωρίς εμπόδια τα ασθενοφόρα που συχνά παλεύουν με τον χρόνο; Ειδικά τα πυροσβεστικά οχήματα, για τα οποία η διέλευση από αυτούς τους δρόμους είναι η μοναδική επιλογή για να φτάσουν στον προορισμό τους. Πώς οι διανομείς, που μεταφέρουν παραγγελίες για λογαριασμό των επιχειρήσεων στις ίδιες αυτές αρτηρίες, θα περιοριστούν στο όριο ταχύτητας; Επίσης, θα υπάρξει τροποποίηση της κανονιστικής που αφορά την τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων στους δρόμους του Βόλου; Δηλαδή, θα απαγορευτεί η τοποθέτηση τραπέζιών και καρεκλών στον χώρο που θα δοθούν εκατομμύρια για την αναβάθμισή του προς όφελος κυρίως των πολιτών; Ας ευχηθούμε να μην πάρουμε το πρώτο βραβείο «τραπεζοκαθισματούπολης».

Tις περισσότερες φορές ξεχνάμε ότι η απόσταση ανάμεσα στη γνώση - μελέτη και τη δράση είναι τεράστια. Για να καλυφθεί, χρειάζονται αποφασισμένοι πολιτικοί και ευαισθητοποιημένοι πολίτες. Η θεωρία από μόνη της δεν φτάνει, όπως δεν αρκούν και οι χάρτες ή τα τεχνικά σχέδια. Πώς να υπάρξει επιτυχία, πως να περάσουμε στο δια ταύτα, όταν το αυτοκίνητο εξακολουθεί να παραμένει για τον Βολιώτη όχι απλώς μέσο μετακίνησης, αλλά το δεύτερο πιο σημαντικό περιουσιακό του στοιχείο μετά το σπίτι; Είναι εργαλείο και σύμβολο άνεσης και ελευθερίας, ταυτίζεται με την καθημερινότητα και συχνά με την ιδιωτική «κατάκτηση» του δημόσιου χώρου. Ο περιορισμός του φαίνεται αδιανόητος και γι’ αυτό συναντά έντονη αντίσταση κάθε πρόταση για πεζοδρομήσεις, αποκλειστικές λωρίδες δημόσιας συγκοινωνίας ή ακόμα και για στάθμευση επί πληρωμή. Αυτή η νοοτροπία δεν αλλάζει από τη μία στιγμή στην άλλη. Χρειάζονται ισχυρές παρεμβάσεις στη δημόσια συγκοινωνία, ώστε να γίνει δελεαστική επιλογή μετακίνησης. Συχνά δρομολόγια που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες, αξιοπιστία, άνεση και προσιτές τιμές εισιτηρίων, φιλικό προς τους επιβάτες με ποδήλατο, είναι αδιαπραγμάτευτοι όροι για να αφήσει κανείς το αυτοκίνητο. Επίσης, η χρήση του ποδηλάτου στο Βόλο παραμένει σε παρακμή, παρόλο που η πόλη διαθέτει χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να την καταστήσουν ιδανική για αυτό με σχετικά επίπεδα δίκτυα, μικρές αποστάσεις και όμορφα σημεία πρόσβασης. Μεγάλο το στοίχημα για τον Δήμο με τον νέο στόλο ηλεκτρικών και συμβατικών ποδηλάτων που θα διατεθούν στους πολίτες, καθώς απαιτείται υποστήριξη τόσο στη συντήρηση όσο και στη σωστή διάθεσή τους στα σημεία παραλαβής και επανατοποθέτησης. Για να μιλάμε για βιώσιμη κινητικότητα στην πράξη και όχι στα χαρτιά, θα πρέπει ο Βολιώτης να «εθιστεί» στη χρήση του ποδηλάτου, ώστε να γίνει καθημερινή επιλογή μετακίνησης. Μόνο έτσι οι νέοι ποδηλατόδρομοι θα αποκτήσουν αίγλη και θα προστατευτούν, καθώς σήμερα, λόγω ανύπαρκτης χρήσης, καταπατώνται καθημερινά από τους οδηγούς.

Η έννοια της βιωσιμότητας δεν είναι απλώς μια τεχνική λέξη. Είναι η ηθική υποχρέωση να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές μια πόλη πιο καθαρή, πιο ανθρώπινη και πιο δίκαιη στη χρήση του δημόσιου χώρου. Είναι ένα συλλογικό στοίχημα που απαιτεί τη συνεργασία πολιτών, φορέων, επαγγελματιών και της πανεπιστημιακής κοινότητας. Όλα αυτά και πολλά άλλα αναφέρονται στις Πράσινες Βίβλους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως υποχρεωτικά βήματα και εργαλεία για να μετατρέψουμε το κέντρο της πόλης από απλό χώρο διάσχισης οχημάτων σε κέντρο ζωής, κοινωνικής συμμετοχής και πρωτίστως, ανθρώπινης παρουσίας.